Świadome działanie w zmieniającym się świecie

Są takie momenty, które wymagają Twojego świadomego działania i zmiany kursu. To mniej więcej tak, jak podczas płynięcia kajakiem po rzece, która meandruje i miejscami zwęża się. Na prostym odcinku płyniesz szybko, uderzasz wiosłami z taką samą siłą i częstotliwością, ale kiedy wchodzisz w zakręt, nie możesz pozostać przy automatycznych ruchach. Któreś wiosło musi od czasu do czasu zanurzać się częściej i głębiej, a kiedy przepływasz przez szczególnie wąski odcinek, stały, zbyt mocny ruch wioseł sprawi, że wylądujesz w trzcinach na brzegu. Wydostanie się z nich będzie cię kosztowało sporo energii. Być może trzeba będzie wyjść z kajaka i go wyciągnąć, a później do niego wsiąść bez wywrotki. Kluczowe jest zauważenie prawidłowości i umiejętność takiego nawigowania, by nie stracić kursu i płynąć w każdych warunkach bez zakłóceń. Czasem trzeba nawet przestać wiosłować w ogóle!

Tę świadomość, co i jak należy zmieniać w zależności od okoliczności i trendów nazywamy metakompetencjami. Potrzebujesz ich, by połączyć wiedzę z działaniem i się stale rozwijać.

Metakompetencje: klucz do rozwoju osobistego i zawodowego

Metakompetencje są dziś supertrendem, kształtującym rozwój większości kompetencji – zarówno osobistych, jak i związanych z przywództwem czy sprzedażą. Trend związany z metakompetencjami jest odpowiedzią na doświadczenie pracowników i HR’owców, którzy dostrzegają, że część osób nie reaguje na żadne bodźce rozwojowe. To są ci, którzy tkwią w pułapce instrukcji genetycznych. „Nowe” postrzegają jako zagrożenie, oceniają je jako coś bezwartościowego. Wydatkują więc energię na utrzymanie i obronę tego, co wiedzą i potrafią. Aby to zmienić i przełamać impas rozwojowy, trzeba sobie najpierw uświadomić, jakie są fundamenty, podstawowe założenia, dotyczące metakompetencji.

Dlaczego naturalne mechanizmy nie zawsze są pomocne?

• Po pierwsze – jest to konstatacja, że to, co naturalne i instynktowne, nie zawsze znaczy pozytywne. Dzięki zdobyczom nauki wiemy, że geny odpowiadają nie tylko za to, jak mózg jest zbudowany, ale również za to, jak działa.
• Po drugie – ewolucja wydarzyła się w nauce, a nie w genach. Od ludzi pierwotnych różnimy się tym, że rozwinęliśmy neuronaukę, kognitywistykę i psychologię poznawczą. Wiemy, jak działają nasze umysły. Wiemy, które mechanizmy nas powstrzymują przed osiąganiem celów, wiemy, które wspierają.
• Po trzecie – bez wiedzy nie ma metakompetencji – pierwszym krokiem w „biegłości metakompetencyjnej” jest rozpoznawanie zjawisk w naszych umysłach. Najpierw trzeba je poznać, potem nauczyć się je zauważać, dopiero potem nimi kierować.

Spojrzenie z dystansu na siebie i swoje nawyki

Co właściwie oznacza przedrostek meta-? To spojrzenie na zjawiska, w tym na siebie, z pewnego dystansu, z perspektywy zewnętrznej. To jakby wznieść się dronem ponad las, w którym się zgubiliśmy, by zobaczyć, gdzie jesteśmy i jak stamtąd wyjść. W lesie dziś pomaga nam zazwyczaj GPS i mapy, na których możemy się zlokalizować, a następnie, pomniejszając obraz, dostrzec, co znajduje się wokoło. Na co dzień jednak, szczególnie w odniesieniu do nas samych lub naszej organizacji, rodziny i realiów, w które jesteśmy uwikłani, trudno o taki dystans i refleksję. Nie zawsze widać, co jest dookoła. W dodatku sami sobie bezustannie przeszkadzamy, stosując schematy myślowe. Kiedy zaś pojawiają się pytania i wątpliwości, zadowalamy się pierwszą odpowiedzią, jaką przychodzi nam do głowy – bo tak nam mówi doświadczenie, bo tak było do tej pory itd. Odbierając informacje, reagujemy automatycznie, nawykowo. I to nas ogranicza!

Zastanawiając się, dlaczego nagle tracisz klientów, machinalnie szukasz przyczyn w dziale marketingu albo obarczasz winą konkurencję, która wyrosła tuż za rogiem. A być może po prostu zmieniły się potrzeby Twojej grupy docelowej, a ty przegapiłeś ten moment. Nabranie dystansu jest trudne, zadawanie zbyt wielu pytań wymaga czasu na szukanie odpowiedzi, a czas biegnie tak szybko, że trzeba pędzić, a nie szukać prawidłowości, modeli sytuacji i uwzględniać szerszy kontekst.

Jak rozwijać metakompetencje? Od wiedzy do praktyki

Metakompetencje pozwalają nam spojrzeć na siebie z dystansu i rozpoznać, które z naszych naturalnych i instynktownych sposobów reagowania na świat wspierają nas w osiąganiu celów, a które przeciwnie. Metakompetencje pozwalają rozpoznawać automatyczne, odziedziczone po przodkach mechanizmy i się od nich uwalniać. Metawiedza to również wiedza o wiedzy, sposobach jej zdobywania i weryfikowania. Metakompencje pomagają świadomie reagować w sposób wolny od automatyzmu, założeń i nawyków. Są też umiejętnością znalezienia odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak reaguję, dlaczego inni tak postępują i co mogę zmienić w dotychczasowym myśleniu lub działaniu.

Metalearning czy też metanauka to właśnie nauka o tym, jak się uczyć. Jeszcze kilkanaście lat temu jej rozwój nie był możliwy. Nie wiedzieliśmy, jak dokładnie działa mózg. Rozwój tej dyscypliny stał się możliwy dzięki neuronauce, kognitywistyce, psychologii poznawczej. Te dziedziny zaczęły się przenikać, wzajemnie uzupełniać i wiemy znacznie więcej. Zaowocowało to nowymi trendami w dydaktyce, m.in. rozwinęła się neurodydaktyka. Jej przedstawiciele apelują o reformę systemów edukacji, o zmiany sposobu nauczania dzieci i dorosłych i dopasowanie ich do tego, jak funkcjonuje mózg.

Być może zapytasz teraz – jak to jest, że przeżyłem tyle lat bez tych metakompetencji i dobrze sobie radzę? Kiedy mówimy, że warto kształtować metakompetencje, nie zakładamy, że jeszcze ich nie posiadasz. Być może zebrałeś już sporo elementów tej układanki, ale czujesz, że przyda się uporządkowanie ich w bardziej wyraźny obraz. Świadomość talentów i ograniczeń własnego mózgu możemy nazwać metapoznaniem. Być może od dawna jesteś już na tym etapie.

Metakompetencje posiadasz, kiedy masz świadomość, że bywasz łatwowierny, szczególnie gdy widzisz i bez sprawdzenia udostępniasz w mediach społecznościowych bulwersującą cię informację, która potwierdza Twoje wcześniejsze przekonania. Wiesz, że tak robisz? To świetnie! Masz dobrą podstawę dla rozwijania zdolności krytycznego myślenia.

Być może masz świadomość, że cechuje cię zdolność do wyjątkowo szybkiego zapamiętywania liczb lub nowych informacji – wtedy także możesz powiedzieć, że osiągasz poziom metapoznania. Wiesz, że potrafisz błyskawicznie kojarzyć nawet odległe i pozornie niepowiązane informacje? Przyda się zatem wiedza o tym, że ma to zarówno dobre, jak i złe strony, bo czasem prowadzi to do mylnych wniosków i potrzebna ci będzie umiejętność przyznawania się do błędów i traktowania ich jak lekcji, bo w przeciwnym wypadku będziesz ulegać rozmaitym frustracjom.

Pierwszym krokiem w rozwoju metakompetencji jest zdobycie wiedzy, w jaki sposób działają nasze naturalne mechanizmy działania i reagowania na świat, jak tworzą się i działają nawyki. Do tego potrzebne jest rozwinięcie myślenia krytycznego, learnability (będziemy używać angielskiej wersji tego pojęcia, dlatego, że jest to pojęcie dużo szersze niż umiejętność uczenia się – o czym piszemy w kolejnych rozdziałach). Kolejny krok to rozwijanie nowych nawyków. Do tego z kolei potrzebna jest samodyscyplina i samokontrola.

Autor

Zawodowo, lider obszaru przywództwo i zarządzanie, autor licznych rozwiązań dla menedżerów. Moderator think tanków dla środowiska HR, doradca zarządów. W Gammie  odpowiada za metodykę realizacji projektów rozwojowych.  Ambasador humanocentryczności.

Prywatna pasja rozwoju kompetencji osobistych, śledzenia najnowszych zdobyczy kognitywistki, neuronauki i psychologii poznawczej zaowocowała zaangażowaniem w rozwój linii rozwiązań z obszaru kompetencji przyszłości i metakompetencji.

WRÓĆ DO LISTY WPISÓW