Związki zawodowe dla wszystkich pracujących

Zmiany w przechowywaniu akt osobowych

Wstęp

Zmiany w ustawie o związkach zawodowych, które wejdą w życie od 1 stycznia 2019 r. można nazwać rewolucyjnymi. Jest to najdalej idąca nowelizacja przepisów dotyczących funkcjonowania związków zawodowych od kilkudziesięciu lat.

Najważniejszą zmianą jest rozszerzenie możliwości zrzeszania się w związki zawodowe na wszystkich pracujących.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wyznaczył kierunek zmian

2 czerwca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny (TK) rozpoznał wniosek Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) dotyczący zasad tworzenia związków zawodowych.

Najważniejszym elementem wniosku OPZZ była sugestia, że przepisy ustawy o związkach zawodowych są niezgodne z art. 12 i art. 59 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 2 Konwencji nr 87 dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych przyjętej w San Francisco dnia 9 lipca 1948 r.

Niezgodność ta miała polegać na przyznaniu możliwości tworzenia i wstępowania do związków zawodowych jedynie osobom enumeratywnie wymienionym w ustawie o związkach zawodowych – m.in. pracownikom bez względu na podstawę stosunku pracy czy członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych.

TK w tym zakresie przyznał rację OPZZ i uznał część przepisów ustawy o związkach zawodowych za niezgodne z Konstytucją RP i ww. Konwencją. W uzasadnieniu do wyroku o sygn. akt K 1/13 sędziowie TK podkreślali, że przez podmiot wolności zrzeszania się w związku zawodowym należy rozumieć pracowników w ujęciu konstytucyjnym, a nie ustawowym.

W tym ujęciu pracownikiem jest każdy, kto wykonuje określoną pracę zarobkową, bez względu na rodzaj stosunku prawnego, który łączy go z podmiotem, na rzecz którego ją świadczy oraz posiada interesy zawodowe związane z wykonywaniem tej pracy, które mogą podlegać ochronie grupowej.

Wchodząca w życie 1 stycznia 2019 r. Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw jest w dużej mierze konsekwencją opisanego powyżej wyroku TK, choć jej treść i charakter zmian nie ograniczają się jedynie do wykonania przedmiotowego wyroku.

Związki zawodowe nie tylko dla „etatowców”

Bez wątpienia najważniejszą zmianą wprowadzaną przez niniejszą nowelizację jest poszerzenie zakresu prawa podmiotowego do zrzeszania się w związki zawodowe. Ustawodawca przyznaje prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych wszystkim osobom wykonującym pracę zarobkową.

Zalicza do nich nie tylko pracowników w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy – a więc osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania czy spółdzielczej umowy o pracę – ale również wszystkie osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na podstawie innej niż stosunek pracy mające prawa i interesy związane z wykonywaniem tej pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związki zawodowe.

Do tej nowej, szerokiej kategorii pracowników nie zalicza się jedynie osób, które zatrudniają do pracy zarobkowej inne osoby. Konsekwencją nowych regulacji jest rewolucyjna zmiana polegająca na tym, że prawo zrzeszania się w związki zawodowe zyskują osoby pracujące w oparciu o umowy cywilnoprawne oraz tzw. samozatrudnieni – osoby fizyczne prowadzące jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą i świadczące pracę dla innych podmiotów na podstawie umowy.

Co więcej, prawo do wstępowania do już istniejących związków zawodowych – na warunkach określonych w statutach tych związków – zyskają również wolontariusze, stażyści i inne osoby świadczące osobiście pracę bez wynagrodzenia.

Do założenia zakładowej organizacji związkowej – składającej się z osób wykonujących pracę zarobkową – potrzebne będzie co najmniej 10 takich osób, które świadczą pracę na rzecz danego pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy.

Ograniczenie rozdrobnienia organizacji związkowych

Organizacjom związkowym posiadającym przymiot reprezentatywności przysługuje szerszy zakres uprawnień, niż związkom niereprezentatywnym. Ma to szczególne znaczenie przy rozwiązywaniu sporów zbiorowych czy też pracy w Radzie Dialogu Społecznego.

Znowelizowane przepisy zwiększają progi uznania danej organizacji za reprezentatywną. Reprezentatywna ponadzakładowa organizacja związkowa powinna spełniać łącznie dwa warunki: zrzeszać co najmniej 15 proc. ogółu osób wykonujących pracę zarobkową objętych zakresem działania statutu oraz liczyć nie mniej niż 10 000 osób wykonujących pracę zarobkową.

Za reprezentatywne uznaje się również organizacje ponadzakładowe spełniające warunki określone w ustawie o Radzie Dialogu Społecznego lub zrzeszające największą liczbę osób wykonujących pracę zarobkową, dla których ma być zawarty dany ponadzakładowy układ zbiorowy.

Z kolei reprezentatywną zakładową organizacją związkową będzie organizacja zrzeszająca co najmniej 15 proc. osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy lub zrzeszająca 8 proc. takich osób, jeśli dana organizacja jest jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej wchodzącej w skład Rady Dialogu Społecznego. Zmiany mają zachęcać do łączenia się w większe organizacje związkowe.

Szukasz branżowych i eksperckich materiałów?
Polub nas i otrzymuj informacje na bieżąco!