Przyszłość zarządzania firmą będzie turkusowa

Ewolucja modelów zarządzania firmą

Sposób funkcjonowania każdej organizacji podlega stałej ewolucji w czasie. Jeszcze 100 lat temu w firmach nie mówiono prawie nic o kwestii motywacji pracowników, nie było działów HR, a liderzy firm ignorowali czynnik ludzki w procesie produkcji. To wówczas Henry Ford zwykł mówić: „Jak to jest, że gdy potrzebuję dwóch rąk do pracy, to zjawia się cały człowiek?”. Trudno w to uwierzyć, ale w nieodległej przeszłości to, co dzisiejszych firmach jest oczywistością, kiedyś było nowością. 60 lat temu w firmach nie znano pojęcia zarządzania przez cele ani nie stosowano formuły SMART, 40 lat temu nie istniała metodyka zarządzania projektami, 20 lat temu większość menedżerów nie słyszała o coachingu, a 15 lat temu idea work life balance wydawała się fanaberią. Według modelu Frederica Laloux1 zmiany w sposobie funkcjonowania firm są naturalnym procesem kształtowanym przez zmiany w poziomie świadomości i potrzeb ludzi. Laloux definiuje i opisuje 5 głównych etapów w dotychczasowej ewolucji organizacji: etap czerwieni, bursztynu, oranżu (pomarańczowy), zieleni i turkusu.
 

Wszystkie typy organizacji współistnieją dzisiaj na rynku. Organizacje czerwone można znaleźć wśród wielu start-upów, w których cała władza jest w rękach jednego lidera, bursztyn widoczny jest w firmach o bardzo wysokim stopniu hierarchii władzy, a kultura pracy przypomina urząd, oranż – tam, gdzie wszystko podporządkowane jest zyskowi, zieleń – gdzie dużo mówi się o wartościach firmy i pielęgnowane są relacje międzyludzkie. Sposób wynagradzania pracowników mówi bardzo wiele o modelu firmy. W czerwieni łupy rozdaje lider według własnego uznania, w bursztynie pensja jest ściśle związana z pozycją w hierarchii (ta sama pozycja – ta sama pensja), oranż wynagradza za indywidualne wyniki osiągane przez pracowników, a w zieleni stosowany jest system premii zespołowych, aby zachęcać do współpracy.

W tej różnorodności łatwo dostrzec, że obecnie mainstream stanowią firmy pracujące w modelu oranżu, w których funkcjonują takie praktyki zarządzania, jak: budżetowanie, KPI, oceny roczne, systemy premiowe. Firma oranżu jest świetnie zaprojektowaną maszyną nastawioną na maksymalizację przychodów i minimalizację kosztów. Jednak pomarańczowy paradygmat zachęca także do myślenia krótkotrwałego w kategoriach wyników kwartalnych. Jednocześnie pracownicy niechętnie angażują się w pracę w tego typu środowisku, w którym ludzie czują się trybikami, a skuteczność jest wyżej ceniona niż moralność. Tęsknią za czymś innym niż bezduszny wyścig szczurów.

Niektóre firmy uświadomiły sobie ograniczenia oranżu i ewoluowały w kierunku zieleni, gdzie inwestuje się w tworzenie kultury organizacyjnej opartej na wartościach takich, jak: szacunek, równość, solidarność, społeczna odpowiedzialność. Poza twardymi aspektami zarządzania, jak strategia i budżet, przykłada się dużą wagę do miękkich aspektów, jak: coaching, mentoring, współpraca, misja firmy. Zachęca się liderów do przenoszenia uprawnień w dół organizacji, aby pracownicy poczuli się ważni. Zielone firmy starają się, aby rezultaty biznesowe nie były osiągane kosztem ludzi. Niestety, praktyka pokazuje, że upodmiotowienie pracowników i egalitarne zarządzanie są trudne do utrzymania. Wysiłki, aby wszyscy byli równi, często prowadzą do ukrytych walk o władzę, a egalitaryzm posunięty zbyt daleko prowadzić może do ugrzęźnięcia w przeciągających się dyskusjach.

Dlatego coraz większa liczba świadomych liderów jest gotowa, aby wykraczać poza zieleń, oswajając swoje firmy z nowym modelem zarządzania, który ma kolor turkusu.  

Cechy turkusowej firmy

Model turkusowej organizacji oparty jest na trzech głównych komponentach:

Samozarządzanie:

• Nikt nie jest formalnym szefem, a lider zespołu jest wybierany spośród jego członków.
• Autonomiczne decyzje zespołu dotyczące własnej pracy.
• Większość czynności zarządczych przejmuje zespół.

Pełnia:

•  Każdy pracownik ma okazję do wykorzystywania w pracy pełni swoich uzdolnień i talentów.
• Środowisko pracy umożliwia każdemu pracownikowi wyrażenie siebie i swojej opinii w bezpieczny sposób.

Ewolucyjny cel:

• Cele są dostosowywane do aktualnych potrzeb i sytuacji.
• Cele odpowiadają na pytanie „dlaczego” i nie są SMART.
  
  

W oranżu i zieleni władza w firmie jest rozłożona zgodnie z hierarchią (im wyżej, tym więcej władzy – i na odwrót). W turkusie władza jest rozproszona pomiędzy wszystkich pracowników. Większość funkcji zarządczych przechodzi na zespół, który sam sobą zarządza. Turkusowe zespoły pracują w systemie opartym na relacjach peer to peer.

W firmach oranżu i zieleni pracownicy ujawniają tylko wąski „profesjonalny” wycinek siebie. Ten wycinek często jest maską przywdziewaną w pracy, maską, która będzie tworzyła wizerunek profesjonalisty. Dlatego w wielu sytuacjach pracownicy ukrywają swoje prawdziwe opinie i poglądy, starają się być poprawni i nie uruchamiają pełni swojej kreatywności w obawie przed oceną innych lub ośmieszeniem. Na pytanie „Czy w swojej pracy masz szansę w pełni być sobą i wykorzystywać w pełni swoje największe talenty?” 71% pracowników odpowiada, że nie. (źródło: Gallup).

Turkus tworzy środowisko, w którym ludzie mogą w bezpieczny sposób wyrazić siebie, wnosząc do swojej pracy niespotykany dotąd wzrost poziomu energii, pasji i kreatywności.

W przeciwieństwie do oranżu i zieleni w turkusie nie formułuje się sztywnych celów w perspektywie 5 czy 10 lat. Zmienność rynkowa i nieprzewidywalna przyszłość powodują, że turkusowe firmy nie planują na papierze swojej strategii działania na długie lata, lecz elastycznie dostosowują swoje cele do zmiennej sytuacji. Jednocześnie cele w firmach turkusowych nie są wyrażane w liczbach, lecz w zamierzeniach.

Czy turkus można zaaplikować w każdej firmie?

Według wielu ekspertów turkusowe rozwiązania będą w przyszłości powszechnym sposobem zarządzania w drodze naturalnej ewolucji. Obecnie nie każda firma jest gotowa do rewolucyjnej przemiany w sposobie funkcjonowania. Jednak poszczególne rozwiązania można stopniowo aplikować w większości organizacji, na przykład wprowadzając do zespołów większą autonomię w decyzjach i sposobach działania. Tworzenie turkusowych zespołów wymaga spełnienia dwóch warunków:

1. Dojrzałej świadomości menedżerów zdolnych do oddania części swoich uprawnień zespołowi i usamodzielniania ludzi.
2. Rozwinięcia umiejętności pracowników, aby mogli oni samodzielnie zarządzać sobą.

Umiejętności menedżerów chcących tworzyć turkusowe zespoły
W każdym modelu organizacyjnym sprawdza się odmienny styl zarządzania liderów.

Aby stać się turkusowym przywódcą, menedżerowie powinni umieć zmodyfikować swój obecny styl zarządzania w kierunku wspierania, a nie wyręczania zespołu. Lider facylitacyjny jest raczej coachem niż przełożonym. Pozwala zespołowi decydować w wielu kwestiach, a jednocześnie w sytuacjach patowych jest gotowy wesprzeć zespół w jakiejś decyzji lub konflikcie. Pozostawia dużą autonomię pracownikom, lecz pracownicy wiedzą, że gdy tego zechcą, zawsze mogą liczyć na jego wsparcie i podpowiedzi. Turkusowy lider posiada takie umiejętności, jak:

• zdolność do proszenia i wysłuchania feedbacku od pracowników, zdolność do zachęcania i organizowania zespołowych dyskusji bez forsowania swojego zdania,
• zdolność do podejmowania negocjacji z pracownikami,
• umiejętność tworzenia wzajemnego zaufania w zespole.
  
  

Umiejętności pracowników potrzebne do tworzenia turkusowego zespołu
Firmy chcące wprowadzać idee turkusu w obecnie funkcjonujących zespołach powinny zadbać o rozwój nowych umiejętności, które są potrzebne pracownikom:

• peer feedback – proszenie, dawanie i przyjmowanie informacji zwrotnych od współpracowników,
• peer coaching – umiejętność udzielania wsparcia współpracownikom, dzielenia się wiedzą, umiejętność korzystania z sesji feedforward (sprzężenie w przód),
• zespołowe rozwiązywanie problemów – umiejętność wyciągania wniosków z własnych doświadczeń i poznanie tworzenia nowych, lepszych rozwiązań (np. metodą Design Thinking),
• zespołowe rozwiązywanie konfliktów wewnętrznych,
• zespołowe podejmowanie decyzji.
  
  

Na te firmy, które są w stanie wprowadzić turkus lub jego elementy,
czekają liczne nagrody. Fakty mówią, że większość obecnie
funkcjonujących turkusowych firm przynosi nadspodziewanie dobre
efekty zarówno finansowe, jak i emocjonalne w postaci zaangażowania
pracowników.

Przykłady turkusowych firm:

• Semco, Brazylia, przemysł stoczniowy Przez 25 lat działalność nastąpił 25-krotny wzrost przychodów(średni roczny wzrost wynosi 28%), rotacja pracowników – 2% (średnia 18%), jeden z najbardziej pożądanych pracodawców  w Brazylii.
• Morning Star, USA, branża spożywcza 40% udział w amerykańskim rynku.
• Buurtzorg, Holandia, usługi medyczne
  Największa firma w Holandii świadcząca usługi pielęgniarskie, zatrudnia 9000 osób, które są obsługiwane przez 50 osób z administracji. Wielokrotnie wybierana na najlepszego pracodawcę w Holandii.
• FAVI, Francja, branża automotive Zatrudnia 500 osób, 50% udział w rynku części do skrzyń biegów. Jedyna w Europie firma z branży, która wygrywa konkurencję z firmami chińskimi. Konkurencja upadła lub przeniosła produkcję do Chin. Wynagrodzenie pracowników 20% wyższe od średniej. Rotacja personelu poniżej 1% (średnia w Europie to ok. 25%).
• Patagonia, USA, producent odzieży Zatrudnia 1300 osób, zysk 540 mln USD.
  
  

Wybrane przykłady polskich firm turkusowych (wykorzystujących w większym lub mniejszym stopniu turkusowe metody zarządzania): Kamsoft Podlasie, Marco, Coders Center, Leance, ZnanyLekarz.pl, NotJustShop, Muszynianka.